Znajomość praw i obowiązków podatnika ułatwia wywiązywanie się z zobowiązań podatkowych oraz dostarcza informacji czego podatnik może oczekiwać i domagać się ze strony organu podatkowego. Poniżej znajduje się opis podstawowych praw i obowiązków podatnika.

PRAWA PODATNIKA

Prawo do zwrotu nadpłaty podatku

Nadpłata powstaje w przypadku zapłacenia podatku nienależnego (tzn. pomimo że nie było obowiązku jego zapłaty) lub w wysokości wyższej niż wymagana. Nadpłatą jest również sytuacja, w której płatnik (tj. pracodawca lub organ rentowy) pobrał podatek nienależny lub pobrał go w wysokości wyższej od należnej.

W tych sytuacjach podatnik ma prawo złożyć wniosek o stwierdzenie nadpłaty podatku. Nadpłata, wraz z jej oprocentowaniem, podlega zaliczeniu z urzędu na poczet zaległości podatkowych, wraz z odsetkami za zwłokę, oraz bieżących zobowiązań podatkowych, a w razie ich braku podlega zwrotowi z urzędu. Można także złożyć wniosek o zaliczenie nadpłaty w całości lub w części na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych.

W sytuacji gdy osoba nie jest obowiązana do posiadania rachunku bankowego, zwrot nadpłaty następuje w gotówce. Otrzymanie zwrotu na rachunek bankowy wiąże się ze złożeniem w urzędzie skarbowym formularza NIP-3 (lub NIP-1), ze wskazanym numerem rachunku bankowego. W przypadku zwrotu przekazem pocztowym nadpłata pomniejszana jest o koszty jej zwrotu.

W przypadku niedotrzymania przez organ podatkowy terminu zwrotu nadpłaty przysługuje oprocentowanie w wysokości równej wysokości odsetek za zwłokę, pobieranych od zaległości podatkowych.

Prawo do korekty deklaracji (zeznania)

Jeżeli przy sporządzaniu deklaracji (zeznania) podatnik popełnił błąd dotyczący określenia wysokości zobowiązania podatkowego, wysokości kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku oraz innych danych zawartych w ich treści – ma prawo złożyć korektę deklaracji (zeznania). Prawo do korekty ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej (w zakresie zobowiązań podatkowych, których dotyczy postępowanie lub kontrola).

Skorygowanie błędu następuje przez złożenie korygującej deklaracji razem z pisemnym uzasadnieniem przyczyn korekty. Należy przy tym pamiętać żeby zapłacić zaległy podatek lub zwrócić nadpłatę (którą podatnik nienależnie wykazał i otrzymał jej zwrot) – wraz z odsetkami. Jeżeli w wyniku korekty deklaracji zmiana wysokości zobowiązania podatkowego, nadpłaty, zwrotu podatku lub wysokości straty nie będzie przekraczała 1000 zł to w przypadku błędów rachunkowych i oczywistych omyłek, korekty deklaracji dokona organ podatkowy. Podatnik otrzymuje wówczas uwierzytelnioną kopię korekty do akceptacji – z prawem wniesienia sprzeciwu. W przypadku braku wniesienia sprzeciwu korekta wywołuje te same skutki prawne jak korekta złożona przez podatnika. W przypadku złożenia skutecznej korekty deklaracji wraz z uzasadnieniem jej przyczyn (z wyjątkiem korekt składanych w związku z kontrolą podatkową lub czynnościami sprawdzającymi) i zapłacenia w ciągu 7 dni od dnia złożenia korekty zaległości podatkowej podatnik może zastosować obniżoną stawkę odsetek za zwłokę w wysokości ¾ podstawowej stawki odsetek za zwłokę.

Prawo do żądania zaświadczenia

Jeżeli określony przepis prawa wymaga urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego, lub podatnik posiada interes prawny w urzędowym potwierdzeniu określonych faktów lub stanu prawnego, może żądać wydania przez organ podatkowy zaświadczenia (np. zaświadczenie o niezaleganiu w podatkach). Zaświadczenie powinno być wydane nie później niż w terminie 7 dni. Organ podatkowy może wydać zaświadczenie jedynie w granicach żądania podatnika.

Prawo do ochrony danych
Indywidualne dane zawarte w deklaracjach podatkowych oraz we wszelkich innych dokumentach i informacjach składanych do organu podatkowego, a także dane wynikające z akt spraw podatkowych, są objęte tajemnicą skarbową. Bezprawne ujawnienie tych informacji podlega odpowiedzialności karnej.

Prawo do ulg w spłacie zobowiązań podatkowych

W przypadku gdy podatnik rozlicza się za pośrednictwem płatnika (uzyskuje dochody ze stosunku pracy, emerytury, renty itp.), może wystąpić do organu podatkowego z wnioskiem o zwolnienie płatnika (pracodawca, ZUS) z obowiązku pobrania podatku. Składając taki wniosek podatnik musi wykazać, że pobranie podatku zagraża jego ważnym interesom, a w szczególności egzystencji, lub uprawdopodobnić, że pobrany podatek byłby niewspółmiernie wysoki w stosunku do podatku należnego za rok podatkowy lub inny okres rozliczeniowy. W przypadku samodzielnej wpłaty zaliczki na podatek, organ podatkowy – na wniosek podatnika – może również ograniczyć pobór zaliczek na podatek. Osoba musi jednak uprawdopodobnić, że zaliczki, obliczone według zasad określonych w ustawach podatkowych, byłyby niewspółmiernie wysokie w stosunku do podatku należnego od dochodu przewidywanego na dany rok podatkowy.

Jeśli przemawia za tym ważny interes lub interes publiczny, można również zwrócić się do organu podatkowego z wnioskiem: o odroczenie terminu płatności podatku lub zapłaty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, o rozłożenie na raty zapłaty podatku lub zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, o umorzenie w całości lub w części zaległości podatkowej, odsetek za zwłokę lub opłaty prolongacyjnej (jest to opłata ustalana za korzystanie z układu ratalnego lub odroczenia). Ulgi te przyznawane są wyjątkowo, tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Osoby prowadzące działalność gospodarczą pełen katalog dopuszczalnych przeznaczeń pomocy udzielanej przez organ podatkowy mogą znaleźć w przepisach ustawy – Ordynacja podatkowa.

Prawo do pisemnej interpretacji

W przypadku wątpliwości jak zastosować przepisy prawa podatkowego w indywidualnej sprawie, można zwrócić się z wnioskiem o udzielenie pisemnej interpretacji (interpretacji indywidualnej). Pisemnej interpretacji przepisów dokonują w imieniu Ministra Finansów dyrektorzy izb skarbowych w Bydgoszczy, Katowicach, Poznaniu i Warszawie. Przed wysłaniem wniosku należy sprawdzić, który dyrektor izby skarbowej jest właściwy według danego miejsca zamieszkania lub adresu siedziby. Występując z takim zapytaniem, należy wyczerpująco przedstawić stan faktyczny albo zdarzenie przyszłe oraz własne stanowisko w sprawie oceny prawnej tego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego.

Z zapytaniem nie można się zwrócić, jeżeli: przedstawione elementy stanu faktycznego są w dniu złożenia wniosku o interpretację przedmiotem toczącego się postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego organu kontroli skarbowej oraz gdy w tym zakresie sprawa została rozstrzygnięta co do jej istoty w decyzji lub postanowieniu organu podatkowego lub organu kontroli skarbowej.

Wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej podlega opłacie w wysokości 40 zł, którą należy wpłacić w terminie 7 dni od dnia złożenia wniosku. W przypadku wystąpienia w jednym wniosku kilku odrębnych stanów faktycznych lub zdarzeń przyszłych pobiera się opłatę od każdego przedstawionego we wniosku odrębnego stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego. Jeżeli zapłacona opłata jest nienależna, to wówczas jej zwrot nastąpi nie później niż w terminie 7 dni od dnia zakończenia postępowania w sprawie wydania interpretacji.

Prawo do ustanowienia pełnomocnika do podpisania zeznania (deklaracji)

Do podpisania zeznania (deklaracji) można ustanowić pełnomocnika. Podpisanie deklaracji przez pełnomocnika zwalnia podatnika z obowiązku podpisania deklaracji (jeżeli odrębne ustawy nie stanowią inaczej).

PRAWA W TOKU PROCEDUR PODATKOWYCH

Prawo do czynnego udziału w postępowaniu podatkowym

Podatnik ma prawo czynnie uczestniczyć, osobiście lub za pośrednictwem pełnomocnika, w każdej czynności prowadzonego wobec niego postępowania podatkowego, niezależnie od tego czy prowadzi je organ pierwszej czy też drugiej instancji. Prawo to przysługuje również po zakończeniu postępowania. Podatnik jest zatem uprawniony do wglądu w akta sprawy w lokalu organu podatkowego, w obecności pracownika tego organu, oraz do sporządzania z nich notatek, kopii lub odpisów. Ponadto ma prawo żądać uwierzytelnienia odpisów lub kopii akt sprawy lub wydania z akt sprawy uwierzytelnionych odpisów. Przed wydaniem decyzji ma także prawo wypowiedzenia się co do zebranego w sprawie materiału dowodowego w terminie 7 dni od doręczenia zawiadomienia organu podatkowego.

Prawo do terminowego załatwienia sprawy przez urząd

Podatnik ma prawo oczekiwać, że jego sprawa zostanie załatwiona bez zbędnej zwłoki, nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawa szczególnie skomplikowana – nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania. Załatwienie sprawy w postępowaniu odwoławczym powinno nastąpić nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia otrzymania odwołania przez organ odwoławczy. Jeżeli został złożony wniosek o przeprowadzenie rozprawy albo rozprawę przeprowadzono z urzędu, załatwienie sprawy powinno nastąpić nie później niż w ciągu 3 miesięcy. O każdym przypadku niezałatwienia sprawy we właściwym terminie organ podatkowy ma obowiązek zawiadomić podatnika, podać przyczyny niedotrzymania terminu i wskazać nowy termin załatwienia sprawy. Ponadto w przypadku niezałatwienia sprawy we właściwym terminie lub w terminie wskazanym w zawiadomieniu przysługuje prawo złożenia ponaglenia do organu podatkowego wyższego stopnia lub do Ministra Finansów, jeżeli sprawa nie została załatwiona przez izbę skarbową.

Prawo do przywrócenia terminów procesowych

W sytuacji gdy podatnik nie dotrzyma terminu procesowego, określonego do dokonania czynności (np. do wniesienia odwołania, zażalenia), ma prawo wystąpić do właściwego organu podatkowego z wnioskiem o jego przywrócenie. Organ podatkowy obowiązany jest przywrócić termin, jeżeli łącznie zostaną spełnione następujące warunki: uprawdopodobnienie, że uchybienie terminu nastąpiło bez winy podatnika, wniosek o przywrócenie terminu został złożony w ciągu 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminowi oraz jednocześnie z wniesieniem wniosku została dopełniona czynność, dla której był określony termin.

Prawo do zaskarżenia decyzji

Podatnik ma zagwarantowane prawo wniesienia odwołania od decyzji organu podatkowego wy- danej w pierwszej instancji, w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji, o czym zostanie pouczony w decyzji. Odwołanie wnosi się do właściwego organu odwoławczego za pośrednictwem organu podatkowego, który wydał decyzję. Odwołanie powinno zawierać zarzuty przeciw decyzji, określać istotę i zakres żądania, będącego przedmiotem odwołania, oraz wskazywać dowody uzasadniające to żądanie. Na uzasadniony wniosek organ odwoławczy może przeprowadzić rozprawę, na której podatnik może składać wyjaśnienia, zgłaszać żądania, zgłaszać swoje propozycje i zarzuty oraz przedstawiać dowody na ich poparcie. Wniesione odwołanie można wycofać w każdym stadium toczącego się postępowania odwoławczego, do momentu wydania decyzji przez organ odwoławczy. Organ odwoławczy może odmówić uwzględnienia wniosku o wycofanie odwołania, jeżeli zachodzi prawdopodobieństwo pozostawienia w mocy decyzji dotkniętej poważnymi wadami prawnymi.

W przypadku decyzji wydanej przez organ odwoławczy podatnikowi przysługuje, za pośrednictwem tego organu, prawo wniesienia skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji, o czym zostaniesz pouczony w decyzji.

Wykonanie decyzji

Decyzja nieostateczna, która nakłada na podatnika obowiązek podlegający wykonaniu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, nie podlega wykonaniu, chyba że decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności. Nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności następuje w formie postanowienia, na które przysługuje zażalenie. Decyzja ostateczna podlega wykonaniu, chyba że wstrzymano jej wykonanie. Organ podatkowy pierwszej instancji wstrzymuje wykonanie decyzji ostatecznej w razie wniesienia skargi do sądu administracyjnego do momentu uprawomocnienia się orzeczenia sądu administracyjnego: na wniosek podatnika – po przyjęciu zabezpieczenia wykonania zobowiązania wynikającego z decyzji wraz z odsetkami za zwłokę, w formie m.in. gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej, poręczenia banku – do wysokości zabezpieczenia i na czas jego trwania, z urzędu – po prawomocnym wpisie hipoteki przymusowej lub wpisie zastawu skarbowego korzystających z pierwszeństwa zaspokojenia, które zabezpieczają wykonanie zobowiązania wynikającego z decyzji wraz z odsetkami za zwłokę – do wysokości odpowiadającej wartości przedmiotu hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego. Wstrzymanie wykonania decyzji nie pozbawia możliwości dobrowolnego wykonania decyzji.

Prawo do zaskarżenia postanowienia

Podobne zasady obowiązują w przypadku zaskarżenia postanowienia, z tym, że zażalenie na postanowienie można wnieść w terminie 7 dni od dnia jego doręczenia. Zażalenie można wnieść tylko wtedy, gdy ustawa – Ordynacja podatkowa tak stanowi. O prawie, terminie i sposobie wniesienia zażalenia podatnik zostanie pouczony w postanowieniu.

Prawo do wzruszenia ostatecznej decyzji

W sytuacji, gdy określona decyzja podatkowa stała się ostateczna, podatnik posiada uprawnienie do wystąpienia do organu podatkowego o wzruszenie tej decyzji, w określonych w ustawie sytuacjach, w trybie: wznowienia postępowania, stwierdzenia jej nieważności, uchylenia lub zmiany.

Przepisy określają konkretne przesłanki do zastosowania każdego z tych trybów procesowych. Podatnik powinien wybrać tryb, który odpowiada okolicznościom występującym w sprawie. Te tryby postępowania mają nadzwyczajny charakter.

Prawo do wystąpienia o zwrot kosztów postępowania

Organ podatkowy obowiązany jest, na żądanie podatnika, zwrócić koszty postępowania, między innymi obejmujące koszty podróży związane z osobistym stawiennictwem, jeżeli postępowanie zostało wszczęte z urzędu bądź gdy osoba została błędnie wezwana do stawienia się w organie podatkowym. Żądanie zwrotu poniesionych kosztów podróży należy zgłosić organowi podatkowemu, który prowadzi postępowanie, przed wydaniem decyzji w sprawie, pod rygorem utraty tego roszczenia. Jeżeli organ podatkowy poniósł koszty postępowania w interesie podatnika lub na jego żądanie, a nie wynikają one z ustawowego obowiązku organu prowadzącego postępowanie, to podatnik może zostać obciążony tymi kosztami.

Prawa w zakresie kontroli podatkowej

Podatnik powinien zostać powiadomiony o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej. Przepisy ustawy – Ordynacja podatkowa przewidują wyjątki, gdy organ podatkowy nie powiadamia o zamiarze wszczęcia kontroli. W takiej sytuacji, po jej wszczęciu, podatnik zostanie poinformowany o przyczynie braku zawiadomienia. Kontrolę wszczyna się nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. Kontrola przed upływem 7 dni wymaga zgody kontrolowanego. Natomiast jeżeli kontrola nie zostanie wszczęta w terminie 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia, wszczęcie kontroli wymaga ponownego zawiadomienia. Wszczęcie kontroli podatkowej następuje, co do zasady, przez doręczenie kontrolowanemu upoważnienia do jej przeprowadzenia oraz okazanie legitymacji służbowej. W upoważnieniu do przeprowadzenia kontroli podatkowej zawarte jest pouczenie o podstawowych prawach i obowiązkach w toku kontroli. Jeżeli kontrolowany nie zgadza się z ustaleniami kontroli, może, w terminie 14 dni od dnia doręczenia protokołu, przedstawić zastrzeżenia lub wyjaśnienia, wskazując równocześnie stosowne wnioski dowodowe. Kontrolujący ma obowiązek do nich się ustosunkować.

OBOWIĄZKI

Obowiązek rejestracji w urzędzie skarbowym

Każdy podatnik musi posiadać swój Numer Identyfikacji Podatkowej (NIP). NIP nadawany jest przez naczelnika urzędu skarbowego i służy do ewidencji podatników i płatników. Aby go uzyskać, należy złożyć zgłoszenie identyfikacyjne na specjalnym formularzu. W przypadku jakichkolwiek zmian dotyczących m.in. nazwiska, adresu zamieszkania, miejsc wykonywania działalności gospodarczej itp., podatnik ma obowiązek poinformować o nich organ podatkowy, tzn. złożyć zgłoszenie aktualizacyjne.

Obowiązek przestrzegania terminów płatności

Obowiązkiem podatnika jest terminowe wpłacanie podatków. Terminy płatności uzależnione są od sposobu powstania zobowiązania podatkowego. Jeżeli powstaje ono: w drodze decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego – termin płatności wynosi 14 dni od dnia doręczenia decyzji, jeżeli z mocy prawa – należy samemu obliczyć i wpłacić podatek – termin płatności określają przepisy poszczególnych ustaw podatkowych. W tych terminach należy również składać deklaracje podatkowe, jeżeli wynika to z przepisów podatkowych. Za termin dokonania zapłaty podatku uważa się: przy zapłacie gotówką – dzień wpłacenia kwoty podatku w kasie organu podatkowego lub na rachunek tego organu w banku, w placówce pocztowej, w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej albo dzień pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta, w obrocie bezgotówkowym – dzień obciążenia rachunku bankowego podatnika lub rachunku podatnika w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej na podstawie polecenia przelewu.

W sytuacji gdy podatnik nie dokona zapłaty podatku w określonym terminie, powstanie zaległość podatkowa, od której należy bez wezwania naliczyć i zapłacić odsetki za zwłokę. Jeżeli ostatni dzień terminu przypada na sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się dzień następujący po dniu lub dniach wolnych od pracy.

Obowiązek przechowywania dokumentacji

Podatnik zobowiązany jest do przechowywania wszelkich dokumentów podatkowych (rachunków, faktur, ksiąg podatkowych, dokumentów związanych z poborem lub inkasem podatków itp.) do czasu upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Termin przedawnienia wynosi 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Termin przedawnienia może być w pewnych sytuacjach zawieszony (np. od dnia wydania decyzji o rozłożeniu na raty zapłaty podatku, z dniem wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe bądź wykroczenie skarbowe) lub przerwany (np. wskutek zastosowania środka egzekucyjnego), co wydłuży też czas obowiązku przechowywania dokumentacji.

Obowiązek zawiadamiania organu o zmianie adresu

Strona lub przedstawiciel strony w postępowaniu podatkowym jest obowiązany powiadomić organ podatkowy, przed którym toczy się postępowanie, o każdej zmianie adresu. W razie wyjazdu za granicę na okres co najmniej 2 miesięcy, w czasie trwania postępowania podatkowego podatnik ma obowiązek do ustanowienia pełnomocnika do spraw doręczeń. W razie zaniedbania tych obowiązków pismo uznaje się za doręczone pod dotychczasowym adresem.

Obowiązek stawiania się na wezwania urzędu

Podatnik jest obowiązany, na wezwanie organu podatkowego, do złożenia wyjaśnień, zeznań lub dokonania określonej czynności osobiście, przez pełnomocnika lub na piśmie. Organ podatkowy może przyjąć wyjaśnienie lub zeznanie albo dokonać czynności w miejscu pobytu osoby, gdy nie może ona stawić się z powodu choroby, kalectwa lub innej ważnej przyczyny. Obowiązek osobistego stawiennictwa przed organem podatkowym wymagany jest tylko w granicach województwa, w którym zamieszkuje lub przebywa podatnik, chyba że charakter sprawy lub czynności wymaga osobistego stawienia się przed organem podatkowym prowadzącym postępowanie.

Jeżeli, mimo prawidłowego wezwania organu podatkowego, podatnik nie stawi się osobiście bez uzasadnionej przyczyny, może zostać ukarany karą porządkową do 2600 zł.

Obowiązki w trakcie kontroli podatkowej

W trakcie kontroli podatkowej podatnik obowiązany jest w wyznaczonym terminie udzielić wszelkich wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli, dostarczyć kontrolującemu żądane dokumenty związane z przedmiotem kontroli oraz umożliwić dokonanie innych czynności wymienionych w ustawie – Ordynacja podatkowa, a także zapewnić kontrolującemu warunki do pracy, w tym, w miarę możliwości, udostępnić samodzielne pomieszczenie i miejsce do przechowywania dokumentów. Podczas nieobecności podatnika w trakcie kontroli ma on obowiązek wskazać osobę, która będzie go zastępować.

Opłata skarbowa

Przedmiotem opłaty są zaświadczenia, zezwolenia, niektóre czynności urzędowe oraz dokumenty stwierdzające udzielenie pełnomocnictwa ich odpisy, wypisy lub kopie, jeżeli są składane w postępowaniu administracyjnym lub sądowym. Szczegółowy wykaz przedmiotów opłaty skarbowej, stawki tej opłaty oraz zwolnienia znajdziesz (tutaj link do opłaty skarbowej) w załączniku do ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. Nr 225, poz. 1635 ze zm.). W przypadku obowiązku zapłaty opłaty skarbowej można uiścić tę opłatę gotówką bądź bezgotówkowo na rachunek bankowy właściwego organu podatkowego (wójta, burmistrza, prezydenta miasta). Dowód wpłaty należy dołączyć do składanego wniosku (zgłoszenia) lub dokumentu pełnomocnictwa (jego odpisu, wypisu lub kopii) nie później niż w ciągu 3 dni od dnia powstania obowiązku zapłaty opłaty skarbowej. Więcej o opłacie skarbowej w dziale Inne podatki – Opłata skarbowa.

Źródło: http://www.finanse.mf.gov.pl